ТОКТОМ № 72
01.04.2022-ж. Беловодск а.
«Аксакалдар сотунун регламентин бекитүү жөнүндө»
Кыргыз Республикасынын “Аксакалдар соттору жөнүндө” 2002-жылдын 5-июлдун № 113 Мыйзамын жетекчиликке алып, Беловодск айылдык кеңешинин мыйзамдуулукту, укук тартибин сактоо, жарандардын укуктарын жана кызыкчылыктарын коргоо, архитектура, курулуш, транспорт жана экология боюнчатуруктуу комиссиясынын 04.03.2022-ж. корутундусунун негизинде, Беловодск айылдык кеңешинин сессиясы:
ТОКТОМ КЫЛДЫ:
1. Аксакалдар сотунун регламенти бекитилсин:
2. Жооптуу катчы бул токтомду Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларынын мамлекеттик реестрине киргизүү үчүн Кыргыз Республикасынын Юстиция Чүй - Бишкек башкармалыгына каттоо үчүн жиберсин.
3. Бул токтомдун аткарылышын көзөмөлдөө айыл өкмөтүнүн башчысы Б. Ж. Алыбековго жүктөлсүн.
Төрайым А. Иманкулова
Беловодск а/к 01.04.2022-ж
№ 72 токтому менен
БЕКИТИЛДИ
Кыргыз Республикасынын Чүй облусунун Москва районундагы Беловодск айыл аймагындагы аксакалдар сотунун
РЕГЛАМЕНТИ
I-бөлүм. Жалпы жоболор
1. Аксакалдар сотторунун ушул Регламенти "Аксакалдар соттору жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына (мындан ары - Мыйзам) ылайык иштелип чыккан жана Кыргыз Республикасынын айылдык аймактарында жана шаарларында уюштурулуучу аксакалдар сотторунун ишин уюштурууну жана ыйгарым укуктарын ишке ашыруу тартибин жөнгө салат.
2. Аксакалдар соттору-бул ыктыярдуу башталыштарда жана шайлануучулуктун жана өз алдынча башкаруунун негизинде түзүлүүчү, аларга белгиленген тартипте сот, прокурор, кылмыш иштерин кароо укугуна ээ болгон башка укук коргоо органдары жана алардын кызмат адамдары тарабынан Кыргыз Республикасынын колдонуудагы мыйзамдарына ылайык жөнөтүлүүчү материалдарды, ошондой эле жогоруда аталган Мыйзамда белгиленген учурларда жана тартипте жарандардын ортосундагы талаш-тартыштар жөнүндө иштерди кароону жүзөгө ашырууга чакырылган коомдук органдар.
3. Аксакалдар сотторунун ишинин укуктук негизин Кыргыз Республикасынын Конституциясы, Кыргыз Республикасынын Жарандык кодекси, Кыргыз Республикасынын Жарандык процесстик кодекси, Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодекси, Кыргыз Республикасынын Администрациялык жоопкерчилик жөнүндө кодекси (Кыргыз Республикасынын Бузуулар жөнүндө кодекси, Кыргыз Республикасынын Жоруктар жөнүндө кодекси), Кыргыз Республикасынын "Аксакалдар соттору жөнүндө" Мыйзамы түзөт.
4. Ушул Регламентте пайдаланылуучу терминдер.
Аксакалдар сотунун мүчөсү-Кыргыз Республикасынын жарандыгы бар, элүү жашка толгон, жалпы орто билими бүткөн, көрсөтүлгөн жерде беш жылдан кем эмес жашаган, соттуулугу жок, айылдык аймактын калкынын арасында кадыр-баркка жана сыйга ээ болгон, ишкердик жана моралдык сапаттары боюнча аксакалдар сотторунун алдына коюлган милдеттерди аткарууга жөндөмдүү адам.
Аксакалдар сотунун мүчөсүн четтетүү-ал талашып жаткан тараптардын жакын тууганы болгон учурларда, ошондой эле соттун мүчөсү иштин жыйынтыгына кызыкдар деп эсептөөгө негиз берген башка жагдайлар болгондо аксакалдар сотунун мүчөсүн ишти (материалдарды) кароого катышуудан четтетүү.
Аксакалдар сотунун соттук отуруму-ишке катышкан тараптардын жана башка жактардын катышуусу менен иштерди (материалдарды) маңызы боюнча кароо боюнча аксакалдар сотунун бардык курамынын мүчөлөрүнүн үчтөн экисинен кем эмес курамындагы аксакалдар сотунун жыйналышы.
Тарап-жабырлануучу же жоопкер.
Аксакалдар сотунун чечими-ишти маңызы боюнча чечүү боюнча аксакалдар сотунун жазуу жүзүндө чыгарылган токтому.
Таасир этүү чарасы-ишти (материалдарды) кароонун жүрүшүндө белгиленген күнөөлүүлүгү, адамга карата аксакалдар соту тарабынан белгиленген жаза.
II-бөлүм. Аксакалдар сотторун уюштуруунун тартиби
6. Аксакалдар сотторун шайлоо боюнча жергиликтүү жамааттын мүчөлөрүнүн чогулушу жергиликтүү жамааттын ыйгарым укуктуу мүчөлөрүнүн катышуусу менен өткөрүлөт. Өкүлчүлүктүн ченемин жергиликтүү кеңеш жана чогулуштун демилгечилери менен макулдашуу боюнча жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органы аныктайт.
7. Аксакалдар соттору 5тен кем эмес жана 9дан көп эмес курамда шайланат, мында алардын саны сөзсүз так санда болууга тийиш. Аксакалдар сотторунун мүчөлөрү жергиликтүү жамааттын берилген ыйгарым укуктуу мүчөлөрүнүн чогулуштарында ачык добуш берүү менен үч жылга шайланат. Чогулушка катышкан добуштардын көпчүлүгүн алган талапкерлер аксакалдар сотунун курамына шайланды деп эсептелет.
8. "Аксакалдар соттору жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 10 - беренесинде көрсөтүлгөндөй Аксакалдар соттору эреже катары төмөнкүдөй принцип боюнча түзүлөт: бир калктуу пунктта - бир аксакалдар соту же бир айыл өкмөтүндө-бир аксакалдар соту.
9. Аксакалдар сотторунун мүчөлөрүн шайлоо боюнча чогулуш төмөнкү тартипте өткөрүлөт:
9.1. Аксакалдар сотторунун тандоосу боюнча чогулуш жарандардын демилгеси боюнча өткөрүлгөн учурларда, чогулуш өткөрүлгөнгө чейин бир жарым ай мурда тургундардын демилгечи тобу жергиликтүү өз алдынча башкаруунун тиешелүү аткаруу органынын башчысы менен жалпы чогулушту өткөрүүнүн күнүн, убактысын жана ордун макулдашат. Тиешелүү аймакта жашаган жарандарга шайлоо күнү жөнүндө кабарлоо жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органы тарабынан бир ай мурда жүзөгө ашырылат. Аксакалдар сотторун тандоо боюнча чогулуш өткөрүү жөнүндө жарандарга кабарлоо жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аймактык органдарынын (АКӨБ) активи, жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органынын кызматкерлери тарабынан көчөлөргө же үйлөргө жана подъезддерге кулактандыруу коюу жолу менен, көчөлөрдү жана үйлөрдү кыдыруу жолу менен жүзөгө ашырылат.
Аксакалдар сотунун курамына талапкерлер аксакалдар сотторунун мүчөлөрүнө коюлуучу жана мыйзамда аныкталган талаптарга ылайык келүүгө, ар бир аймактык бирдиктен (квартал, көчө, үйлөрдүн тобу) көрсөтүлүүгө тийиш.
9.2. Жергиликтүү жамааттын мүчөлөрүнүн чогулушун жергиликтүү жамааттын ыйгарым укуктуу мүчөлөрүнүн катышуусу менен ушул чогулушка катышкан тургундардын ичинен жөнөкөй көпчүлүк добуш менен шайланган чогулуштун төрагасы жана катчысы алып барат.
9.3. Аксакалдар сотунун мүчөлөрүн шайлоо боюнча чогулушту өткөрүү үчүн тургундардын зарыл саны жок болгон учурда, көрсөтүлгөн иш-чаралар чогулуш өткөрүлгөн күндөн тартып 15 күндөн ашпаган белгилүү бир мөөнөткө жылдырылат.
9.4. Аксакалдар сотунун мүчөлөрүн шайлоо боюнча чогулушта тургундардын зарыл саны кайталап жок болгон учурда жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органы аймактын коомчулугунун өкүлдөрү менен бирдикте (кварталдык жана/же үй комитеттери, аялдар жана жаштар кеңештери, ардагерлер кеңеши ж.б.) тиешелүү аймактын тургундарынын ичинен аксакалдар сотунун курамына киргизүү үчүн талапкерлерди көрсөтөт жана бекитүү үчүн жергиликтүү кеңешке берет.
9.5. Жергиликтүү жамааттын мүчөлөрүнүн чогулушунда шайланган аксакалдар сотунун мүчөлөрүн бекитүү жөнүндө жергиликтүү кеңештин токтомунун долбоорун жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруучу органы - айыл өкмөтү жана шаардын мэриясы даярдайт жана жергиликтүү кеңештин кароосуна киргизет. Токтомдун долбоору аксакалдар сотунун шайланган мүчөлөрүн чакыруу менен жергиликтүү кеңештин жакынкы сессиясында каралат жана бекитилет.
9.6. Аксакалдар сотунун төрагасы жана катчысы аксакалдар сотторунун мүчөлөрү тарабынан өз курамынан алар бекитилгенден кийин 7 календардык күндүн ичинде шайланат. Аксакалдар сотунун төрагасын жана катчысын шайлоо боюнча жыйналышы анда аксакалдар сотунун бардык курамы болгондо укуктуу болуп эсептелет. Аксакалдар сотунун ишин анын төрагасы жана катчысы уюштурат.
10. Регистрация судов аксакалов проводится в следующем порядке:
10.1. Мыйзамдын 11-беренесинде жана ушул регламентте көрсөтүлгөн талаптарга ылайык шайланган аксакалдар сотунун төрагасы аксакалдар сотун каттоону жүргүзүү жөнүндө жергиликтүү кеңештин төрагасынын атына арыз менен кайрылат.
10.2. Мыйзамдын 12-беренесинде жана өзүнүн Регламентинде көрсөтүлгөн тартипте жергиликтүү Кеңеш жаңыдан түзүлгөн аксакалдар сотун эсепке алуу каттоосун жүргүзөт, аксакалдар сотторунун мүчөлөрүнүн күбөлүктөрүн, жергиликтүү кеңеш (Кыргыз Республикасынын Жогорку соту) тарабынан бекитилген үлгүнү каттоо жөнүндө күбөлүктү берет.
10.3. Мурда түзүлгөн аксакалдар сотунун эсептик каттоосу кайрадан жүргүзүлбөйт жана ага каттоо жөнүндө күбөлүк берилбейт.
11. Мыйзамдын 14-беренесинде каралган аксакалдар сотунун мүчөсүн анын курамынан терс себептер боюнча чыгаруу жана чакыртып алуу жөнүндө ченемди ишке ашыруу төмөнкүдөй тартипте жүзөгө ашырылат:
11.1. Аксакалдар сотунун мүчөсү шайланган тиешелүү аймактын (тиешелүү калктуу пункттун) жергиликтүү жамаатынын мүчөлөрү аксакалдар сотунун алынып салынган/чакыртып алынган мүчөсү тарабынан ага жүктөлгөн милдеттерди аткарбагандыгын, анын татыксыз жүрүш-турушу, же болбосо ал аксакалдар сотунун мүчөсүнүн наамына туура келбеген укук бузууларды жана башка жоруктарды жасагандыгы жөнүндө фактыларды жана/же документтерди жергиликтүү кеңешке берет. Алар четтетилген мүчөнүн ордуна өз аймагынан жаңы талапкерлигин сунуштай алышат.
11.2. Аксакалдар сотунун мүчөсүн мөөнөтүнөн мурда чыгаруу/чакыртып алуу жөнүндө чечим аны бекиткен жергиликтүү кеңештин сессиясында кабыл алынат.
11.3. Курамдан чыгарылган мүчөнүн ордуна жаңы мүчөнү шайлоо Мыйзамдын 11-статьясында, ушул регламенттин 5, 6,1-6,3-пункттарында көрсөтүлгөн тартипте жүргүзүлөт.
III-бөлүм. Аксакалдар соту тарабынан иштерди (материалдарды) кароого даярдоонун жана аларды кароонун тартиби
12. Аксакалдар соттору Кыргыз Республикасынын Жарандык кодексинде, Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинде, Кыргыз Республикасынын Администрациялык жоопкерчилик жөнүндө Кодексинде (Кыргыз Республикасынын Бузуулар жөнүндө Кодексинде, Кыргыз Республикасынын Жоруктар жөнүндө Кодексинде), Кыргыз Республикасынын Администрациялык жоопкерчилик жөнүндө кодексинде, "Аксакалдар соттору жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында аныкталган иштерди (материалдарды) карайт.
13. Аксакалдар сотторуна келип түшкөн иштерди (материалдарды) кабыл алуу, аларды кароого даярдоо төмөнкүдөй тартипте жүргүзүлөт:
13.1. Аксакалдар сотторуна келип түшкөн бардык материалдар (иштер жана арыздар) келип түшкөн күнү аксакалдар сотунун төрагасы же катчысы (же белгилүү бир кыска убакытка атайын бекитилген мүчө) тарабынан атайын журналга катталат.
13.2. Аксакалдар сотторунун төрагасы жана мүчөлөрү келип түшкөн иштерди (материалдарды) даярдоодо милдеттүү түрдө: бул ишти кароо аксакалдар сотунун компетенциясына кирээрин; бул ишти аксакалдар сотунун мүчөлөрү тарабынан кароо мүмкүнчүлүгүн жокко чыгаруучу жагдайлардын бар-жогун, иште аны маңызы боюнча кароо үчүн болгон материалдар жетиштүүбү, аксакалдар сотунун мүчөлөрүнүн өтүнүчтөрү жана баш тартуулары бар-жогун такташат.
13.3. Иликтөөнүн жыйынтыгы боюнча:
13.3.1. аксакалдар сотунун компетенциясына кирбеген, Мыйзамдын 15-статьясында каралган келип түшкөн көктөмөлөр (материалдар) коштомо кат менен келип түшкөн/чыккан корреспонденцияларды каттоо журналына белги коюу менен кайра кайтарылып берилет;
13.3.2. аксакалдар соту ишти кароонун убактысын жана ордун дайындоо жөнүндө чечим кабыл алат.
13.4. Соттун төрагасы, ошондой эле соттун мүчөсү анын тапшырмасы боюнча ишти (материалдарды) кароо менен байланышкан арыздарды жана башка материалдарды текшерет, сотко тартылган адамды, жабырлануучуну жана талаштын башка катышуучуларын колдо болгон материалдар менен тааныштырат, зарыл болгон учурда сотко тартылган адамды, жабырлануучуну, күбөлөрдү сурайт же алардан түшүндүрмөлөрдү тандайт.
Текшерүү жүргүзгөн адам анын жыйынтыгы боюнча корутунду түзөт, анда иштин иш жүзүндөгү жагдайлары, жасалган жоруктун себептери, аксакалдар сотуна тартылган адам жөнүндө маалыматтар көрсөтүлөт.
14. 16 жашка чейинки адамдар менен байланышкан иштерди (материалдарды) караган учурда аксакалдар соту алардын мыйзамдуу өкүлдөрүнө (ата - энелерине, асырап алуучуларына, көзөмөлчүлөрүнө, камкорчуларына, алар жок болгон учурда-балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу органдын кызматкерлерине) алардын мыйзамдуу кызыкчылыктарын билдирүү үчүн ишти маңызы боюнча кароо боюнча жыйналыштын убактысы жана орду жөнүндө милдеттүү түрдө кабарлайт.
15. Аксакалдар соту иштерди (материалдарды) кароону өткөрүүнүн мөөнөттөрүн, убактысын жана ордун дайындоону, Мыйзамдын 16-17-беренелеринде каралган тартипте сот заседаниесине катышкан адамдарга кабарлоону жүргүзөт.
IV-бөлүм. Аксакалдар сотунун иштерди (материалдарды)
кароо тартиби
16. Аксакалдар сотунун ишинин негизги формасы болуп жыйналыш эсептелет. Аксакалдар сотунун жыйналышында иштер (материалдар) маңызы боюнча каралат. Аксакалдар сотунун жыйналышы материалдардын келип түшүшүнө жараша зарылдыгына жараша өткөрүлөт. Аксакалдар сотторунун жыйналыштарынын мезгилдүүлүгү иштерди кароонун мыйзамда белгиленген мөөнөттөрүнүн сакталышын камсыз кылууга тийиш.
17. Аксакалдар сотторунда иштер коллегиялуу - төрагалык кылуучунун жана соттун мүчөлөрүнүн курамында каралат.
Аксакалдар соту ишти курамдын үчтөн экиси болгон учурда кароого укуктуу, алардын саны так санда болууга тийиш. Аксакалдар сотунун мүчөлөрүнүн саны жуп болгондо жана кабыл алынган чечим үчүн алардын добуштары бирдей болгондо төраганын добушу чечүүчү болот.
Ишти кароодо аксакалдар сотторунун жыйналышында пайда болгон бардык маселелер аксакалдар сотторунун мүчөлөрү тарабынан көпчүлүк добуш менен чечилет.
18. Аксакалдар сотунун катчысы отурум өткөрүлгөнгө чейин процесске катышкан адамдардын паспортун же инсандыгын ырастаган башка документин текшерүү жолу менен келишин текшерет жана Төрагага кабарлайт.
19. Аксакалдар сотунун жыйналышын төрага же төраганын тапшырмасы боюнча аксакалдар сотунун мүчөлөрүнүн бири ачат, аксакалдар сотунун курамын жана каралууга жаткан ишти (материалдарды) жарыялайт.
20. Иштер (материалдар) иштин тараптарынын, зарыл болгон учурда мыйзамдуу өкүлдөрдүн милдеттүү катышуусу менен каралат.
21. Аксакалдар сотунун мүчөлөрү тараптарга ишти маңызы боюнча кароонун кайсы гана этабында болбосун тараптар үчүн өз ара алгылыктуу болгон «бүтүм» макулдашуусун кабыл алуу аркылуу жарашуу мүмкүнчүлүгүн эскертет.
22. Жыйналышты өткөрүүдө аксакалдар соту жабырлануучунун, андан кийин жоопкердин түшүндүрмөлөрүн угат. Процесске катышкан күбөлөр жана башка адамдар аксакалдар сотунун мүчөлөрүнүн талабы боюнча иш боюнча белгиленүүгө тийиш болгон жагдайлар жөнүндө аларга белгилүү болгон маалыматтарды билдиришет.
23. Күбөлөрдүн көрсөтмөлөрүнөн тышкары аксакалдар сотунун мүчөлөрү иш боюнча болгон башка далилдерди кабыл алышат жана иликтешет.
V-бөлүм. Аксакалдар сотунун чечим чыгарышы
24. Иштерди (материалдарды) кароодо жана чечим чыгарууда:
24.1. Ишти (материалдарды) кароонун жыйынтыгы боюнча аксакалдар сотунун мүчөлөрү калган катышуучуларды жыйналыш өтүүчү жерден чыгарышат, же болбосо иштин бардык жагдайларын ойлонуу жана иш боюнча чечим чыгаруу үчүн өздөрү чыгышат.
24.2. Аксакалдар сотунун чечими ишти кароого катышкан соттун мүчөлөрүнүн көпчүлүк добушу менен кабыл алынат. Чечим менен макул болбогон соттун мүчөсү өзүнүн өзгөчө пикирин баяндайт, жазат, ал чечимге тиркелет.
24.3. Каралган иштердин жыйынтыгы боюнча протокол жана токтом таризделет.
24.4. Аксакалдар сотунун протоколун Кыргыз Республикасынын Жарандык процесстик кодексинин 229-231-беренелеринин талаптарына ылайык жүргүзүү максатка ылайыктуу.
24.4.1. Протокол далилдүү мааниге ээ. Аксакалдар сотунун жыйналышынын протоколунда жыйналышта, ошондой эле жыйналыштан тышкары жасалган бардык процесстик аракеттер чагылдырылат. Протокол териштирүүнүн жүрүшүндө болуп өткөн окуялардын түшүнүксүз же калтырылбастан, так жана кыска баяндалууга тийиш. Протокол сот процессинин жүрүшүндөгү бардык аракеттерди так чагылдырууга, бардык катышуучулардын сөздөрүн так чагылдырууга тийиш.
24.4.2. Протокол компьютердик, электрондук (санариптик аудио жазууну кошкондо), машинкага жазуу же кол менен жазуу ыкмасы менен түзүлөт.
24.4.3. Протоколдун толук түзүлүшүн камсыз кылуу үчүн аксакалдар соту сот отурумунда же болбосо өзүнчө процесстик иш - аракетти отурумдан тышкары аткарууда аудио жана видео жазууларды колдоно алат. Мындай учурларда аудио жана видео жазуулар протоколго тиркелет.
24.4.4. Протоколго отурумдун төрагалык кылуучусу жана катчысы кол коет. Протокол аксакалдар сотунун мөөрү менен күбөлөндүрүлөт.
24.5. Аксакалдар сотунун токтому чечим түрүндө, жазуу жүзүндө чыгарылат. Аксакалдар сотунун чечими киришүү, баяндоо, жүйөлөштүрүү жана резолюциялык бөлүктөрдөн турат.
24.5.1. Аксакалдар сотунун чечиминин кириш бөлүгүндө аксакалдар сотунун аталышы, чечим чыгарылган убакыт жана жер, соттун курамы, ишке катышкан жактар, талаштын предмети же укук бузуунун мазмуну, аксакалдар сотунда ишти кароого тараптардын макулдугу көрсөтүлөт.
24.5.2. Аксакалдар сотунун чечиминин баяндоо бөлүгүндө арыз ээсинин (доогердин) талаптары же укук бузуунун маңызы, коюлган талапка каршы пикирдин жүйөлөрү, ишке катышкан жактардын түшүндүрмөлөрү көрсөтүлөт.
24.5.3. Аксакалдар сотунун чечиминин жүйөөлүү бөлүгүндө каралып жаткан иш боюнча аксакалдар соттору тарабынан белгиленген жагдайлар, аксакалдар сотунун тыянактары негизделген далилдер, ишке катышкан адамдардын укуктары жана милдеттери, аксакалдар соту тигил же бул далилдерди четке каккан жүйөлөр, чечим чыгарууда аксакалдар соту жетекчиликке алган Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана башка ченемдик укуктук актыларга шилтеме камтылат.
24.5.4. Резолюциялык бөлүктө каралган материал боюнча аксакалдар соттору кабыл алган корутунду, даттануунун тартиби жана чечимди аткаруу мөөнөтү камтылууга тийиш. Резолюциялык бөлүк аны аткарууда талаш-тартыштар болбошу үчүн так жана так баяндалууга тийиш.
24.5.6. Чечимге аксакалдар сотунун төрагасы жана калган мүчөлөрү аны жыйналышта жарыялаганга чейин кол коюшат.
24.5.7. Аксакалдар сотунун көпчүлүктүн чечимине макул болбогон мүчөсү бул чечимге кол коюп, өзүнүн өзгөчө пикирин жазуу жүзүндө баяндоосу зарыл. Өзгөчө пикир иштин маани-маңызына таасир этпейт, бирок ал чечимге тиркелет.
25. Мыйзамдын 28-беренесинде көрсөтүлгөндөй:
25.1. Мыйзамдын 28-беренесинде көрсөтүлгөндөй чечим аксакалдар соту тарабынан төмөнкүдөй таасир этүү чараларынын бирин дайындоо менен же болбосо:
а) эскертүү берүү;
б) жабыр тарткан тараптан эл алдында кечирим суроого милдеттендирүүгө;
в) коомдук сөгүш жарыялоо;
г) күнөөлүү тарапты келтирилген материалдык зыяндын ордун толтурууга милдеттендирүүгө;
д) акчалай айып пул салуу.
25.2. Жогоруда көрсөтүлгөн таасир этүү чараларынын тизмеси толук болуп саналат жана аксакалдар соту тарабынан кеңири чечмеленүүгө жатпайт.
25.3. Таасир этүү чаралары аксакалдар соту тарабынан мыйзамдарга, элдик каада-салттарга жана үрп-адаттарга карата нормаларды эске алуу менен сотко тартылган күнөөгө ылайык жана пропорциялуу дайындалат.
26. Каралып жаткан иштер (материалдар) тараптардын ортосунда жарашуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөндүгүнө, Кыргыз Республикасынын Жарандык процесстик кодексинин жана мыйзамдын ченемдерине ылайык утурлама арыз келип түшкөнүнө байланыштуу токтотулат жана бул жөнүндө аксакалдар сотунун аныктамасы чыгарылат.
27. Аксакалдар соттору тарабынан айып салуу жөнүндө чечим кабыл алынганда аксакалдар соту укук бузуучуга аксакалдар сотунун чечиминин көчүрмөсүн жана белгиленген формадагы айып квитанциясын берет.
28. Аксакалдар сотунун чечими соттун чечиминде көрсөтүлгөн мөөнөттө аткарылууга тийиш. Аксакалдар сотунун катчысы өз чечимдеринин аткарылышын контролдойт.
29. Тараптар аксакалдар сотунун чечимин аткарбаган учурда:
29.1. Мыйзамдын 32-беренесинде аныкталган тартипте аксакалдар соту райондук (шаардык) сотко мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндө арыз менен кайрылат;
29.2. аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндө арызга:
1) аксакалдар сотунун чечиминин тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү;
2) аксакалдар сотунун чечиминин аткарылбагандыгын ырастоочу документтер;
3) аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуу үчүн аткаруу баракчасын берүү жөнүндө арыздын көчүрмөсү башка тарапка жиберилгендигин ырастаган тапшыруу жөнүндө билдирүү же башка документ;
4) арызга кол коюуга адамдын ыйгарым укуктарын ырастаган ишеним кат же башка документ.
29.3. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуу үчүн аткаруу баракчасын райондук (шаардык) сот тарабынан берүү Кыргыз Республикасынын Жарандык процесстик кодексинде аныкталган тартипте жүзөгө ашырылат.
VI-бөлүм. Аксакалдар сотторунун башка органдар менен
өз ара мамилелери
30. Аксакалдар соту каттоодон өткөндөн жана каттоо жөнүндө күбөлүктү алгандан кийин 10 күн өткөндөн кийин райондук (шаардык) сотко, райондук (шаардык) ички иштер бөлүмүнө каттоо жөнүндө күбөлүктүн көчүрмөсүн, аксакалдар соту жөнүндө кыска маалыматты тиркөө менен кат жөнөтөт.
31. Райондук (шаардык) сот:
Мыйзамдын 34-беренесине ылайык:
31.1. Аксакалдар соттору менен байланышта болуу, аларга методикалык жардам көрсөтүү жана окутуу сабактарын өткөрүү үчүн жооптуу бир судьяны буйрук менен дайындайт;
31.2. аксакалдар соту каттоодон өткөн күндөн бир ай өткөндөн кийин жергиликтүү мамлекеттик администрация же айыл өкмөтү жана мэрия менен макулдашуу боюнча райондук (шаардык) ички иштер бөлүмүнүн жетекчилеринин катышуусу менен аксакалдар соттору үчүн нускамалык-методикалык кеңешме-семинар өткөрөт;
31.3. кварталына бир жолу каттын негизинде (эгер кат келип түшкөн болсо) өзүнүн кеңсесинде же жеринде Аксакалдар соттору менен жолугушуу өткөрөт жана Катта чагылдырылган маселелер боюнча кыскача оозеки (ал эми зарыл болгон учурда жазуу жүзүндө) түшүндүрмө берет;
31.4. аксакалдар сотунун жыйналышында иштерди (материалдарды) кароо боюнча Төрага жүргүзгөн изилдөөлөрдүн жүрүшүндө аны тоскоолдуксуз кабыл алат жана ага зарыл болгон жардамды көрсөтөт;
Мыйзамдын 32-беренесине ылайык:
31.5. аксакалдар соту кайрылган учурда аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткарууга зарыл көмөк көрсөтөт.
32. Аксакалдар соту кварталына бир жолу кат жөнөтөт:
32.1. райондук (шаардык) сотко-иштерди (материалдарды)кароодо укук колдонуунун түшүнүксүз маселелери боюнча;
32.2. райондук (шаардык) ички иштер бөлүмүнө-мыйзам бузууга күнөөлүү адамдарды аксакалдарды соттун жыйналышына алып келүүнүн абалынын, соттун жыйналышында коомдук тартипти сактоонун маселелери боюнча;
32.3. айыл өкмөтүндө (мэрияда) - сот тарабынан каралган иштер (материалдар) жөнүндө, калган бардык маселелер боюнча, анын ичинде аксакалдар сотторунун ишин материалдык-техникалык камсыздоо маселелери боюнча маалыматтарды тиркөө менен.
34. Райондук (шаардык) соттор тарабынан көрсөтүлүүчү аксакалдар сотторуна методикалык жардам түшүндүрүү:
1) иштерди (материалдарды)кароого даярдоо боюнча аксакалдар сотторунун иш-аракеттеринин (б. а. келип түшкөн арыздарды текшерүү, жабырлануучуларды, күбөлөрдү сурамжылоо, аксакалдар сотуна тартылып жаткан адамдын ким экендиги жөнүндө маалыматтар ж.б.);
2) аксакалдар сотторунун иштерди (материалдарды) кароо тартибин, кароонун мөөнөттөрүн;;
3) сот жыйналышынын протоколун жүргүзүү (процесстик форма) жана иш боюнча чечим кабыл алуу, ошондой эле аксакалдар сотторунун чечимине даттануу тартиби;
4) разъяснение нормативно - правовых актов деятельности судов аксакалов;
5) укук бузуулар жөнүндө иштерди кароонун жана Аксакалдар соттору тарабынан жаза берүүнүн тартибин.
34. Райондук (шаардык) ички иштер бөлүмү:
34.1. Аксакалдар соттору менен иштөөгө жооптуу, анын ичинде милициянын аймактык ыйгарым укуктуу кызматкерлерин өзүнүн буйругу менен бекитет;
34.2. Кварталына бир жолу аксакалдар сотунун катынын негизинде (эгер кат келип түшкөн болсо) өзүнүн кеңсесинде же жеринде Аксакалдар соттору менен жолугушуу өткөрөт жана катта чагылдырылган маселелер боюнча кыскача оозеки (ал эми зарыл болгон учурда жазуу жүзүндө) түшүндүрмө берет;
34.3. Мыйзамдын 17 - беренесине ылайык аксакалдар сотуна катышуусу зарыл болгон адамдарды (укук бузуучуларды, жоопкерлерди, күбөлөрдү, зарыл болгон учурда арыз берүүчүлөрдү) жыйналышка чакыруу зарыл болгон учурда аларды мажбурлап алып келүү, аксакалдар сотунун жыйналышында коомдук жана укуктук тартипти камсыз кылуу милициянын аймактык ыйгарым укуктуу органы аркылуу жүргүзүлөт.
35. Жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органы (айыл өкмөтү, мэрия):
1) жергиликтүү кеңеш тарабынан эсептик каттоо жүргүзүлгөндөн кийин аксакалдар сотуна аталышы жазылган мөөр берет;
2) аксакалдар сотуна аксакалдар сотторунун мүчөлөрүн шайлоо жана өз иши жөнүндө отчет берүү боюнча жергиликтүү жамааттардын мүчөлөрүнүн чогулуштарын өткөрүүгө көмөк көрсөтөт;
3) аксакалдар сотунун төрагасын өзүнүн аксакалдар сотунун ишине тиешелүү чечимдери жана жергиликтүү кеңештин токтомдору менен тааныштырат;
4) аксакалдар сотуна иш кагаздарын сапаттуу жүргүзүүгө жардам берет;
5) зарыл болгон учурда аксакалдар сотуна иш кагаздарын басып чыгарууда жана басып чыгарууда жардам көрсөтөт;
6) айыл өкмөтүнүн, мэриянын (мэриянын түзүмдүк бөлүмүнүн) буйругу менен аксакалдар сотунун жыйналыштарын өткөрүү үчүн туруктуу имаратты (имараттагы жайларды)аксакалдар сотуна бекитип берет (максатка ылайыктуу болгон учурда коомдук-алдын алуу борбору менен айкалыштырууга болот);
7) аксакалдар сотунун жыйналышына катышуусу зарыл болгон адамдарды, аксакалдар соту менен макулдашуу боюнча өзүнүн кызматкерлерин, тиешелүү мекемелердин жана уюмдардын кызматкерлерин чакырууга жана катышуусун камсыз кылууга көмөк көрсөтөт;
8) аксакалдар сотторунун ишинин мөөнөтү аяктагандан кийин, ал эми аксакалдар сотунун өтүнүчү боюнча жана башка убакта каралган материалдар боюнча аксакалдар сотунун документтерин кабыл алат жана сактайт.
36. Аксакалдар соту каралган иштердин (материалдардын) статистикалык эсебин жүргүзөт жана жыл сайын жергиликтүү кеңешке жана райондук (шаардык) сотко жылдык статистикалык отчет жиберет.
37. Аксакалдар соту өзүнүн иши жөнүндө жылына бир жолудан кем эмес жергиликтүү жамааттын мүчөлөрүнүн жалпы чогулуштарынын, конференцияларынын алдында же аны каттаган жергиликтүү кеңештин сессиясында (анын тиешелүү туруктуу комиссиясынын жыйналышында) отчет берет.
VII-бөлүм. Аксакалдар сотунда иш кагаздарын жүргүзүү
38. Аксакалдар сотунда кабыл алынган материалдарды (иштерди), материалдар боюнча чечимдерди, Аксакалдар соттору тарабынан ишти (материалдарды) кароого катышуу үчүн адамдарга жиберилген кабарлоолорду жана башка маселелер боюнча журналдар жүргүзүлөт.
39. Журналдардын барактары номерленет, боо өткөрүлөт жана мөөр менен бекитилет.
40. Кабыл алынган материалдарды (иштерди), материалдар боюнча чечимдерди эсепке алуу боюнча журналдар ички пайдалануу документтери болуп саналат жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларды кошпогондо, аксакалдар сотунун төрагасынын уруксатысыз берилиши же берилиши мүмкүн эмес.
41. Каттоо журналдарын жүргүзүү жана сактоо, аларга киргизилүүчү маалыматтардын өз убагында жана аныктыгы үчүн жоопкерчиликти аксакалдар сотунун катчысы тартат.
42. Аксакалдар сотунун иш кагаздарын жүргүзүүгө жалпы жетекчиликти анын төрагасы жүзөгө ашырат, ал анын абалы үчүн жоопкерчилик тартат.
43. Журналдарды жана делолорду (материалдарды) сактоо мөөнөтү 3 жыл жана көрсөтүлгөн мөөнөт аяктагандан кийин алар тизме боюнча айыл өкмөтүнө, мэрияга (муниципалдык аймактык башкармалыкка) тапшырылат.
VIIΙ-бөлүм. Аксакалдар сотторунун ишин материалдык-техникалык жактан камсыз кылуу
44. Аксакалдар сотторунун ишин материалдык-техникалык жактан камсыз кылуу жана аксакалдар сотунун мүчөлөрүн сыйлоо Кыргыз Республикасынын:
1) жергиликтүү бюджеттин каражаттарынан (каражаттар болсо);
2) аксакалдар соттору салган айыптардан түшкөн каражаттардан;
3) Кыргыз Республикасынын колдонуудагы мыйзамдарында тыюу салынбаган ар кандай юридикалык жана жеке жактардын демөөрчүлүк жардамынан түшкөн каражаттардан;
4) жергиликтүү кеңеш, айыл өкмөтү, мэрия тарабынан түзүлгөн (иштеп тапкан) бюджеттен тышкаркы акчалай жана материалдык каражаттардын, акы төлөө жана башка маселелер боюнча жеңилдиктердин.
45. Аксакалдар соту салган айыптардан түшкөн акча каражаттарынын 70 пайызы аксакалдар сотунун төрагасы менен макулдашуу боюнча айыл өкмөтү, мэрия (мэриянын муниципалдык аймактык башкармалыгы) түзгөн сметага ылайык аксакалдар сотуна бөлүнөт.
46. Аксакалдар соту кварталына бир жолу казыналыктын райондук (шаардык) бөлүмү менен атайын эсепке түшкөн айыптар боюнча салыштырып текшерет.
